Առաջադրանք 1. Նյութերը դասակարգել, անվանել, գրել բանաձևերը, նկարագրել ֆիզիկական հատկությունները՝ գույնը, ագրեգատային վիճակը (պինդ, հեղուկ, գազային), եռման, հալման ջերմաստիճանները, ջերմա-Էլեկտրահաղորդականությունը, լուծելիությունը ջրում և այլն:
Բոլոր նյութերը բնութագրվում են որոշակի հատկություններով: Նյութերի հատկություններից են օրինակ, ագրեգատային վիճակը, գույնը, հոտը, համը, խտությունը, հալման և եռման ջերմաստիճանները, էլեկտրահաղորդականությունը, ջերմահաղորդականությունը, մագնիսական հատկությունը, ամրությունը ( պինդ նյութի դեպքում): Ի դեպ, սրանք բոլորը նյութի ֆիզիկական հատկություններն են, որոնք բացառապես կախված են նյութի կառուցվածքից:
Սովորական պայմաններում նյութերի ագրեգատային վիճակները հինգն են՝ պինդ, հեղուկ, գազային, պլազմա և ամոլֆ:
Պինդ նյութեր են, օրինակ՝ ոսկին, շաքարը, կավիճը և այլն:
Հեղուկ նյութեր են` կաթը, նավթը, բուսական յուղը և այլն:
Գազային նյութեր են` թթվածինը, ջրածինը, ածխաթթու գազը և այլն:
Պլազմա նյութեր են, օրինակ՝ աստղերը, շատ բարձր ջերմաշտիճան ունեցող նյութերն են։
Ամոլֆ նյութեր են, օրինակ՝ պլաստիրինը, կաուչուկը, ապակին։
Առաջադրանք 2. Ընտրեք կենցաղում կամ շրջապատում 10 նյութ, գրեք դրանց բանաձևերը և կատարեք հետևյալ հաշվարկները`
- Ինչպիսի՞ տարրերից են կազմված նյութը, ատոմների քանակը
- Հաշվեք հարաբերական մոլեկուլային զանգվածները՝ Mr
- Որոշեք տարրերի զանգվածային բաժինները՝ w, զանգվածային
հարաբերությունները և տարրերի մոլային բաժինները բարդ նյութերում:
H2O – Ջուրը հասարակ նյութն է մեր մոլորակի վրա: Բայց ջուրը իր մեջ թաքցնում է բազմաթիվ գաղտնիքներ: Մինչև հիմա մասնագետները շարունակում են ուսումնասիրել այն և գտնել նորանոր հետաքրքիր տվյալներ:
C12 H22 O11 – Շաքարի մոլեկուլային բանաձևում C-ն ներկայացնում է ածխածինը, H-ը՝ ջրածինը, իսկ O-ն՝ թթվածինը: Ածխածնի 12 ատոմ, ջրածնի 22 ատոմ և թթվածնի 11 ատոմ միավորվում են՝ ձևավորելով մեկ մոլեկուլ սախարոզա։
NaHCO3 – Փխրեցուցիչի քիմիական անունը նատրիումի հիդրոգենկարբոնատ է: Կարող ենք տեսնել այն, որը կոչվում է “սոդա” բիկարբոնատ սուպերմարկետում: Սա նույն իրերի հին անվանումն է: Այն ունի NaHCO3 քիմիական բանաձև:
C17H35COO – Դարեր շարունակ մարդիկ գիտեն օճառի հիմնական բաղադրատոմսը՝ դա ճարպերի և ամուր հիմքի միջև ռեակցիա է: Ճշգրիտ քիմիական բանաձևը C17H35COO- գումարած մետաղական կատիոն է՝ Na+ կամ K+։ Վերջնական մոլեկուլը կոչվում է նատրիումի ստեարատ և այդ աղի տեսակ է։
NaCl – Մարդկանց մեծամասնության համար աղը վերաբերում է կերակրի աղին, որը նատրիումի քլորիդ է: Նատրիումի քլորիդը ձևավորվում է նատրիումի իոնների և քլորիդ իոնների իոնային կապից։ Յուրաքանչյուր քլորիդ անիոնի համար (Cl–) կա մեկ նատրիումի կատիոն (Na+), ուստի քիմիական բանաձևը NaCl է:
SiO2 – Սիլիցիումի երկօքսիդի քիմիական միացությունը, որը նաև հայտնի է որպես սիլիցիում, սիլիցիումի օքսիդ է SiO2 քիմիական բանաձևով և հայտնի է եղել իր կարծրությամբ դեռևս հնագույն ժամանակներից։ Սիլիցիումը բնության մեջ առավել հաճախ հանդիպում է ավազի կամ քվարցի տեսքով, ինչպես նաև դիատոմների բջջային պատերում։
C3H8O – Ձեռքերի ախտահանիչը հեղուկ, գել կամ փրփուր է՝ իզոպրոպիլ սպիրտով որպես հիմնական քիմիական միացություն: Սովորաբար ձեռքերի ախտահանիչի մեկ շիշը պարունակում է 60% իզոպրոպիլ սպիրտի: Ձեռքերի ախտահանիչ միջոցը սովորաբար օգտագործվում է ձեռքերի բազմաթիվ վիրուսների, բակտերիաների և միկրոօրգանիզմների ոչնչացման համար:
CH3COOH – Քացախի քիմիական բանաձևով, տարածված քիմիական միացություն է, որը կարող է օգտագործվել ուտելիքները համային համով և որպես տնային կոնսերվանտ աղցանների համար: Այս քիմիական միացությունը սովորաբար օգտագործվում է որպես մաքրող միջոց շատ տներում: Սա ևս մեկ անխուսափելի քիմիական նյութ է մեր առօրյա կյանքում:
(CH3)2CO – Եղունգների լաքը մաքրող միջոցը սովորական քիմիական միացություն է, որը հանդիպում է կանանց մեծ մասի զգեստների սեղաններին: Ացետոն եղունգների լաքը մաքրող միջոցի հիմնական բաղադրիչն է: Այն կազմված է ածխածնից, ջրածնից և թթվածնից։ Այն լայնորեն օգտագործվում է, քանի որ այն հեշտությամբ լուծվում է ջրի մեջ և արագ մարում օդում:
Fe – Երկաթ, քիմիական նշանը՝ Fe: Երկաթը d-տարր է, պարբերական համակարգի ութերորդ խմբի երկրորդական ենթախմբում է, ատոմային համարը՝ 26։ Այն սպիտակ-արծաթափայլ մետաղ է։
C5H5NO2 – Սոսինձի հիմնական բաղադրիչը ցիանոակրիլատն է: Ցիանոակրիլատը ակրիլային խեժ է, որը բուժում է (ձևավորում է իր ամենաուժեղ կապը) գրեթե ակնթարթորեն:
H2O — ջուր
Mr (H2O)=1*2+16=18
m(H):m(O)=2*1:16=1:8
w(O)=16/18*100%=88,89%
x(H)=2/2+1*100%=200:3=66,67%
x(O)=1/3*100%=33,33%
H2SO4 — ծծմբական թթու
Mr (H2SO4) — 2*1+32+4*16=98
m(H):m(S):m(O)=1:16:18
w(O)=16/18*100%=88,89%
NaOH — նատրիումի հիդրօքսիդ
Mr (NaOH) = 11+16+1=28
m(Na):m(O):m(H)=11:16:1
w(H)=16/18*100%=88,89%